Wat heeft een ruimte nodig, opdat wij ons goed voelen? Zoveel mogelijk natuurlijk licht. Onderzoek toont aan: hoe lichter een ruimte is, des te positiever wij die beoordelen. Geen wonder, aldus lichtplanner professor Peter Andres. Tenslotte zijn wij mensen lichtwezens. In dit interview vertelt hij waarom daglicht onvervangbaar is en waarop men bij het kiezen van ramen moet letten om bij nieuwbouw of renovatie zo min mogelijk licht verloren te laten gaan.

Bestaat er zoiets als een optimale raamoppervlakte per ruimte?
Nee, wij lichtplanners berekenen dat anders. Op onze breedtegraad bevelen wij voor woon- of verblijfsruimtes tussen 5 en 10% van het daglicht buiten aan. Daarmee is de ruimte al mooi licht en krijgen we in de donkere seizoenen geen lichtprobleem. Afhankelijk van de locatie en van de aard van de constructie moeten architecten en lichtplanners zien hoe zij tot die 5 tot 10% kunnen komen. Soms zijn er grotere ramen nodig omdat het huis van de buren dichtbij staat. In een open veld ziet de situatie er dan weer heel anders uit. Daarom kunnen we niet spreken van optimale raamoppervlakten per ruimte.

Hoe belangrijk is de positie van de ramen in een ruimte?
Heel belangrijk. Gewoon als voorbeeld: via een bovenlicht komt driemaal zo veel licht naar binnen dan via een zijlicht met dezelfde afmeting. Gaat het er bij een renovatie om de bestaande raamoppervlakken optimaal te benutten, dan interesseert ons dus in het bijzonder de bovenkant van het raam. Is het mogelijk om het raam met 10 cm te verhogen, dan zorgt dat voor een verhoogd aandeel licht in de ruimte dat het gewonnen glasoppervlak ver overstijgt. Kan dat niet, dan moet men vooral gaan voor smalle profielen en goed glas, zodat er zo min mogelijk licht verloren gaat door de raamvervanging.

Waarom is het überhaupt zo belangrijk om zoveel mogelijk licht naar binnen te halen?
Licht is een basisbehoefte. Zonder licht zouden wij mensen niet bestaan. Wij zijn lichtwezens. Het begint al ‘s ochtends: wij hebben een bepaalde mate van licht nodig om überhaupt wakker te worden. Pas wanneer er licht op onze ogen valt, wordt er een positief stresshormoon in de hersenen vrijgegeven dat het slaaphormoon melatonine onderdrukt en ons actief maakt. Vroeger brachten mensen veel meer tijd buitenshuis door, vandaag de dag brengen wij het grootste deel binnen door, vanwege ons werk. Maar daar zijn wij eigenlijk niet voor gemaakt. Al onze lichaamsfuncties hebben zich in de loop van de evolutie ontwikkeld in samenspel met het natuurlijke licht. En nu, in de recentste nanoseconden van de evolutie, proberen wij via kunstmatige lichtbronnen een vergelijkbaar effect te creëren. Dat werkt natuurlijk niet. Daglicht is onvervangbaar.

Gebrek aan licht kan onze gezondheid dus schaden?
Ja, ons hele lichaam raakt in de war wanneer we te weinig daglicht krijgen. Vaak is er dan sprake van slaapstoornissen, gebrek aan vitamine D of depressieve klachten. Helaas zendt ons lichaam ons geen pijnsignaal wanneer we een gebrek hebben aan licht.
En niet iedereen heeft een werkplek vlak aan een raam. Daarbij komt nog dat de lichtkwaliteit vaak te lijden heeft onder de kwaliteit van het glas. Licht dat de ruimte binnenkomt, is namelijk lang niet meer zo natuurlijk als het zou moeten zijn. Dus probeert men deze tekortkoming te compenseren door middel van kunstmatig licht. Maar daarmee ontneemt men het lichaam de mogelijkheid om af te stemmen op het moment van de dag en het jaar. Het is weliswaar licht genoeg om te werken, maar voldoende natuurlijk licht is er niet.

U had het zojuist over de lichtkwaliteit...
Ja, er bestaat raamglas dat de lichtkwaliteit vermindert omdat het in het overgangsgebied tussen zichtbaar en niet-zichtbaar licht energie in het kortegolf- en langegolfspectrum als het ware afsnijdt. Tegenwoordig weten we dat voldoende licht in het langgolvig infraroodbereik leeftijdsgebonden maculadegeneratie voorkomt. Kortgolvig blauw licht zorgt ervoor dat we wakker worden en houdt ons actief. Beide zijn belangrijk voor ons welzijn. Het gaat er dus niet alleen om voldoende licht naar binnen te halen; het licht moet ook het gehele spectrum omvatten.

De kwaliteit van het glas is dus van invloed op hoeveel en in welke kwaliteit daglicht de ruimte binnenkomt?
Dat spreekt voor zich. Bij kwalitatief minderwaardige driedubbele beglazing is er bijvoorbeeld een lichtverlies van wel 30%. Je moet er dus goed op letten dat je uiteindelijk niet in een weliswaar goed geïsoleerde, maar onvoldoende verlichte ruimte zit. Op dit domein zijn er intussen goede producten op de markt, zoals driedubbel glas dat dezelfde lichtdoorlatendheidswaarde bereikt als dubbelglas. Daarmee bereik je een optimale isolatiewaarde en gaat er zo min mogelijk licht verloren.