De diversiteit van architectuur in het stadsbeeld bewaren en tegelijk energie, moeite, afval en kosten besparen? Klinkt goed, en het werkt ook goed. Vooral in een stedelijke omgeving is de herbestemming van bestaande gebouwen vaak veel efficiënter dan slopen en een nieuw gebouw neerzetten. Maar het is ook een stuk complexer, want om wat al bestaat opnieuw uit te vinden, heb je innovatieve en gedetailleerde oplossingen nodig, al was het maar omdat je rekening moet houden met ontelbare voorschriften. Ook als het kozijnen aangaat.

Er was eens een pension, midden in Graz. Het staat daar nog altijd, maar intussen is de 'Wilder Mann' een modern woon- en kantoorgebouw. Het oudste deel van dit doolhofachtige gebouw dateert van 1850. Het is een typische lintbebouwing. In de loop der jaren werd richting de binnenplaats aan alle kanten uitgebreid en toegevoegd al naargelang nodig was. Zo veranderde het gebouw met vier verdiepingen uiteindelijk in een wanordelijke opeenhoping van aanbouwen en extra verdiepingen met verschillende hoogtes. Toen het pension in de jaren tachtig moest sluiten, vond het conservatorium er tijdelijk onderdak. Uiteindelijk werd er de opera van Graz gevestigd, wellicht vanwege de twee grote zalen met vier en zes meter hoge plafonds. De nogal onopvallende façade aan de buitenkant laat niet zien wat erachter schuilgaat. Architect Mark Jenewein was dan ook verrast toen hij voor het eerst het gebouw binnenging en de uitzonderlijk hoge ruimtes zag.

Het plan van de groep investeerders was om het hele gebouw te ontmantelen en er woningen in te maken. Het architectuurbureau LOVE architecture uit Graz pleitte er echter voor om de originele ruimtes te bewaren. Al was het maar omdat er in Graz, deze Oostenrijkse stad uit de negentiende eeuw, niet veel grote oppervlaktes aanwezig zijn, zoals je die vaak vindt in grote industriesteden. Jenewein: “We stelden voor om een groot penthouse op het gebouw te zetten en in ruil de gedeeltes van de Wilder Mann die het waard waren om behouden te blijven, te laten zoals ze waren. De investeerders vonden dat een goed idee en zo is het project ontstaan.” Nu bestaat het gerenoveerde en verbouwde gebouw met extra verdiepingen uit vier verschillende gedeeltes: vier bedrijfs en kantoor-units in de vroegere zalen aan de straatzijde, 35 kleinere sociale huurwoningen in de rest van het oorspronkelijke gedeelte, acht luxe-appartementen in het penthouse en vier middelgrote koopappartementen meteen daaronder. Het oorspronkelijke en nieuwe gedeelte hebben samen een totale oppervlakte van 3900 vierkante meter. Het penthouse neemt met zijn 2500 vierkante meter iets meer dan de helft in beslag. Jenewein: “Het resultaat is een kleurrijk gebouw midden in de stad. Kleurrijk wat het gebruik, maar ook de bewoners betreft. Hier werken en wonen erg verschillende mensen. En dat is precies hoe een gebouw in de binnenstad hoort te zijn: geen monocultuur, maar een levendige mix.”

Het dak van de penthouseconstructie, die aan de straatzijde twee verdiepingen telt en aan de kant van de binnenplaats één, vormde een grote uitdaging. De architecten hebben het zo ontworpen dat het een mooi geheel vormt met het historische dakenlandschap van Graz en toch eigen accenten legt. De binnenstad is tenslotte, samen met Slot Eggenberg, UNESCO-werelderfgoed, en daar horen ook de zadeldaken met rode dakpannen en hun gevels bij. Afhankelijk van de kant en de hoogte vanwaaruit je naar de Wilder Mann kijkt, ziet het dak eruit als een rotsformatie, een zadeldak met een trapsgewijs verloop of een soort van organisch vlies dat met de bovenste verdieping van het oorspronkelijke gebouw eindigt. Opvallend zijn de grote glazen façades waarin de lucht weerspiegeld wordt. In het interview vertelt Mark Jenewein hoe en waarom ook voor de nieuwbouw kozijnen van Finstral gebruikt werden.

Drie vragen aan Verena Oberrauch, hoofd Verkoop België, Zwitserland en Oostenrijk.

Wat was de grootste uitdaging voor Finstral bij dit gebouw van meer dan honderd jaar oud?
Verena Oberrauch: Het is altijd uitdagend om interventies te doen bij een bestaand gebouw. Ook voor ons als kozijnfabrikant. Elk project is een klein onderzoek op zich dat ons nieuwe dingen leert. Dat was ook het geval bij de Wilder Mann. Er kwam veel denk- en precisiewerk bij kijken om het passende onderdeel te vinden. Door onze modulaire constructie hebben we een buitengewoon uitgebreide en ook erg flexibele portfolio aan producten. Dat is echt een voordeel, zeker voor de architecten. Zo konden we alles zelf leveren: van de sobere gestandaardiseerde ramen in het oorspronkelijke gebouw tot het maatwerk in het penthouse, met name grote ramen met geëmailleerde panelen.

Ook de logistiek was speciaal ...
Ja, maar dat zijn we gewend van renovaties en we kunnen er dus vlot op inspelen. Aangezien de Wilder Mann midden in de binnenstad ligt en de opslagruimte beperkt is, moesten we in nauw overleg met de opdrachtgevers ‘just in time’ leveren en hadden we de kozijnelementen afhankelijk van de verschillende bouwfases voorgesorteerd. Timing en organisatie waren cruciaal.

Wanneer is een renovatie geslaagd?
Enerzijds is het een kwestie van het bestaande gebouw opnieuw uit te vinden en te weten te komen welke opties het biedt. Tegelijk moet wat al voorhanden is, met respect worden behandeld en verder worden ontwikkeld. Wat de bouwstijl, het gebruik en de totale milieu-impact betreft, dat is ingewikkeld. Maar het is zeker de moeite waard, zeker als het lukt. We hebben ondervonden dat het belangrijk is dat alle betrokken partijen vanaf het begin nauw samenwerken en elkaar vertrouwen. Op die manier ontstaan de beste oplossingen.

Het project in het kort: Wilder Mann

• Gebouw: verdichting woningbouw
• Opdracht: renovatie en verbouwing van een bestaand gebouw
• Locatie: Graz, Oostenrijk
• Bouwjaar: 2017
• Bruto-vloeroppervlakte: 3900 m²
• Finstral Partner: Glavassevich Wintergärtner GmbH, wintergaertner.at
• Architecten: LOVE architecture, Graz
• Prijzen: Holzbaupreis Steiermark 2017 in de categorie Uitbreiding van de woonruimte in de stad
• Finstral-kozijnen: kozijn- en deurelementen, vaste ramen en openingen in speciale vormen uit het hele Finstral-assortiment.
• Kozijnen: FIN-Project Slim-line aluminium-aluminium, FIN-Project Nova-line aluminium-aluminium, FIN-Ligna Nova-line aluminium-hout
• Deuren: FIN-Slide Step-line aluminium-aluminium, FIN-Slide Nova-line Plus aluminium-aluminium
• Glazen wanden: FIN-Vista aluminium-aluminium

 

De architecten
LOVE architecture and urbanism werd opgericht in 1998 door de architecten Mark Jenewein, Bernhard Schönherr en Herwig Kleinhapl in Graz. Dit dertigkoppige architectuurbureau is vooral actief in Europa, maar ook in Azië. Het sleepte prijzen als de Iconic Award, de Best Architects 15 Award en de BIGSEE Architecture Award 2020 in de wacht. In 2021 presenteerde het team het lichtobject N186 in het kader van de architectuurexpositie 'Time Space Existence' op de biënnale in Venetië.
love-home.com