Glas treft kozijn.
Parijs komt naar Gochsheim. Fabrice Didier van Saint-Gobain bezoekt de Finstral-glasfabriek in Neder-Franken.
Dat een kozijn glas nodig heeft, om een kozijn te worden, is een banaal inzicht. Maar wanneer een glasproducent met 350-jaar ondernemingsgeschiedenis een gepassioneerde kozijnproducent ontmoet, is in een keer niets meer banaal. Fabrice Didier van Saint-Gobain en Florian Oberrauch: van Finstral parten over licht en leven, over zonnestraling en Ludwig XIV, over innovatie, lichtheid en uithoudingsvermogen. En natuurlijk over glas. En kozijnen. Portret van een ontmoeting.
Begrijpt men architectuur als taal, die al naar gelang de context compleet verschillende verhalen creëert, dan moeten de kozijnen ook afhankelijk van de context veranderen. Democratische transparantie vertelt bijvoorbeeld niet over rechthoekige kozijnen, en grote glazen oppervlakten passen niet per se bij het verhaal, dat een 500 jaar oude Zwitserse boerderij in het berglandschap schrijft. Wat dus betekent, dat architecten als geschiedenis verteller op de grootst mogelijke selectie aan kozijnmateriaal aangewezen zijn, dat op zijn beurt is samengesteld uit de meest verschillende kozijnen ... en glas. Waar komt het bij deze verbinding op aan? Om deze vraag te beantwoorden, zijn een glasexpert uit Parijs en een kozijnexpert uit Unterinn am Ritten in Zuid-Tirol gearriveerd. Fabrice Didier is als vice-president van de Saint-Gobain Groep verantwoordelijk voor marketing en was voorheen onder andere verantwoordelijk voor haar glasafdeling in Duitsland. Florian Oberrauch:is lid van de raad van bestuur van Finstral en verantwoordelijk voor productie en logistiek en neef van oprichter Hans Oberrauch.
Neder-Franken dus. Didier en Oberrauch ontmoeten elkaar in Gochsheim in de isolatieglas-fabriek van Finstral, midden in de Duitse provincie, in een van deze industriegebieden op de ooit groene weide, goed bereikbaar, maar alleen via de snelweg. Allereerst begeleidt gastheer André Mehlhorn, lid van de directie van Finstral Duitsland, ons naar de spreekkamer op de tweede verdieping, voordat hij ons aansluitend voor een rondleiding door de fabriek uitnodigt. Hier boven zitten wij natuurlijk achter Finstral-kozijnen en daarmee ook achter glas van Saint-Gobain - want sinds vier jaar gebruikt de meest gecertificeerde kozijnfabrikant van Europa uitsluitend ruiten van de toonaangevende Europese vlakglasproducent. Het is een warme dag, en ondanks zonweringsglas draait de ventilatie op hoge toeren. “Daarmee mogen we niet tevreden zijn”, zal Florian Oberrauch later zeggen, wanneer we over glas als innovatiedrager spreken, “energietechnisch moet het beter worden”. Zal het ook, en snel ook, dat is hij eens met Fabrice Didier. Maar voordat we vooruitblikken op slimme kozijnen, die zich aan de tijden van de dag en aan jaargetijden kunnen aanpassen, blikken we eerst terug. Hoe is de geschiedenis van het Franse glas, die kozijngeschiedenis heeft geschreven, eigenlijk begonnen
Het begint, zoals wel vaker in het moderne Frankrijk, met Ludwig XIV, die enerzijds zijn binnenplaats en daarmee het absolutisme in europa liet stralen - maar anderzijds veel minder egoïstisch geëngageerd was dan de pracht en praal van het Paleis van Versailles zou doen vermoeden. Fabrice Didier buigt naar voren, zijn stem wordt zachter. Je merkt meteen aan hem, dat hij heel precies weet, hoeveel zijn onderneming aan de “zonnekoning” te danken heeft. “Toen Ludwig XIV Versailles ontwierp”, legt Didier uit, “had hij niet alleen het doel, om een denkbeeld te plaatsen. Het ging hem vooral daarom, de meest innovatieve technologieën van de tijd te promoten, om ze op een plaats samen te vatten en zichtbaar te maken.” Ludwig's visie van compleet nieuwe waterelementen vereiste volledig nieuwe pompen. En voor de beroemde Spiegelzaal was spiegelglas nodig, dat in deze vorm en afmeting nog nooit eerder had bestaan. “Zo moest er meer licht in de ruimtes komen, zodat je niet al vroeg in de namiddag zo veel kaarsen hoefde aan te steken. Die veroorzaken immers veel rook.”
Ludwig's minister van financiën Colbert kreeg in 1665 de opdracht een spiegelglasfabriek op te richten: de geboorte van het bedrijf, dat later Saint-Gobain zou worden. De eerste locatie in Parijs noemt Didier “Pilotfabriek”. Maar als zo vaak was ook hier het eerste begin moeilijk. “In het eerste jaar was de planning om 1000 glazen platen te produceren”, aldus Fabrice Didier. “Maar van de 1000 stuks zijn er 999 gebroken. Eigenlijk ging de nieuwe fabriek ook gelijk weer op de fles. Maar toen kwam de verantwoordelijke ingenieur naar Versailles en zei, moment. Een plaat heeft het overleefd, dat betekent, dat er bij de productie schommelende parameters waren. Wanneer we deze parameters beter begrijpen, kunnen wij van een plaat tien maken, dan honderd, dan duizend”. Colbert liet zich overtuigen en continueerde de financiering. En de ingenieur ontdekte, dat de tafel waarop men het cilindrisch geblazen glas sneed, plat walste en liet afkoelen, zelf niet koud mocht zijn. Het temperatuurverschil was anders gewoonweg te groot: Het glas barstte. Dus verwarmde men de tafel - en zo ontstond enige tijd later het revolutionaire tafelwalsproces, waarbij het gesmolten glas rechtstreeks op de hete tafel werd gegoten en gewalst. Kort daarna verhuisde de fabriek naar Picardië in Noord-Frankrijk, naar het gelijknamige dorp Saint-Gobain. Dat was in 1692. “Vanaf dat moment zijn we succesvol geweest”, zegt Fabrice Didier en hij neemt even een kleine pauze. “Ik vertel dit verhaal vandaag de dag nog steeds, en het liefste aan onze medewerkers van de afdeling R&D. Ik wil hen daarmee aantonen: Soms moet je doorzetten. Destijds en nu”. In 1993 heeft Saint-Gobain de fabriek in Saint-Gobain na 301 jaar gesloten; het hoofdkantoor bevindt zich al lang weer in Parijs - en wordt op dit moment gerenoveerd, uiteraard met veel glas. De geest van het Wilhelminiaanse tijdperk is vandaag de dag nog steeds aanwezig. “Dat Saint-Gobain al zeven jaar lang continu tot de 100 meest innovatieve ondernemingen van de wereld behoort, maakt ons trots”, aldus Fabrice Didier. “Altijd vooruit denken, nieuwe dingen uitproberen en er vaart achter zetten ... je zou kunnen zeggen, dat deze houding in onze genen zit.
Begrijpt men architectuur als taal, die al naar gelang de context compleet verschillende verhalen creëert, dan moeten de kozijnen ook afhankelijk van de context veranderen. Democratische transparantie vertelt bijvoorbeeld niet over rechthoekige kozijnen, en grote glazen oppervlakten passen niet per se bij het verhaal, dat een 500 jaar oude Zwitserse boerderij in het berglandschap schrijft. Wat dus betekent, dat architecten als geschiedenis verteller op de grootst mogelijke selectie aan kozijnmateriaal aangewezen zijn, dat op zijn beurt is samengesteld uit de meest verschillende kozijnen ... en glas. Waar komt het bij deze verbinding op aan? Om deze vraag te beantwoorden, zijn een glasexpert uit Parijs en een kozijnexpert uit Unterinn am Ritten in Zuid-Tirol gearriveerd. Fabrice Didier is als vice-president van de Saint-Gobain Groep verantwoordelijk voor marketing en was voorheen onder andere verantwoordelijk voor haar glasafdeling in Duitsland. Florian Oberrauch:is lid van de raad van bestuur van Finstral en verantwoordelijk voor productie en logistiek en neef van oprichter Hans Oberrauch.
Neder-Franken dus. Didier en Oberrauch ontmoeten elkaar in Gochsheim in de isolatieglas-fabriek van Finstral, midden in de Duitse provincie, in een van deze industriegebieden op de ooit groene weide, goed bereikbaar, maar alleen via de snelweg. Allereerst begeleidt gastheer André Mehlhorn, lid van de directie van Finstral Duitsland, ons naar de spreekkamer op de tweede verdieping, voordat hij ons aansluitend voor een rondleiding door de fabriek uitnodigt. Hier boven zitten wij natuurlijk achter Finstral-kozijnen en daarmee ook achter glas van Saint-Gobain - want sinds vier jaar gebruikt de meest gecertificeerde kozijnfabrikant van Europa uitsluitend ruiten van de toonaangevende Europese vlakglasproducent. Het is een warme dag, en ondanks zonweringsglas draait de ventilatie op hoge toeren. “Daarmee mogen we niet tevreden zijn”, zal Florian Oberrauch later zeggen, wanneer we over glas als innovatiedrager spreken, “energietechnisch moet het beter worden”. Zal het ook, en snel ook, dat is hij eens met Fabrice Didier. Maar voordat we vooruitblikken op slimme kozijnen, die zich aan de tijden van de dag en aan jaargetijden kunnen aanpassen, blikken we eerst terug. Hoe is de geschiedenis van het Franse glas, die kozijngeschiedenis heeft geschreven, eigenlijk begonnen
Het begint, zoals wel vaker in het moderne Frankrijk, met Ludwig XIV, die enerzijds zijn binnenplaats en daarmee het absolutisme in europa liet stralen - maar anderzijds veel minder egoïstisch geëngageerd was dan de pracht en praal van het Paleis van Versailles zou doen vermoeden. Fabrice Didier buigt naar voren, zijn stem wordt zachter. Je merkt meteen aan hem, dat hij heel precies weet, hoeveel zijn onderneming aan de “zonnekoning” te danken heeft. “Toen Ludwig XIV Versailles ontwierp”, legt Didier uit, “had hij niet alleen het doel, om een denkbeeld te plaatsen. Het ging hem vooral daarom, de meest innovatieve technologieën van de tijd te promoten, om ze op een plaats samen te vatten en zichtbaar te maken.” Ludwig's visie van compleet nieuwe waterelementen vereiste volledig nieuwe pompen. En voor de beroemde Spiegelzaal was spiegelglas nodig, dat in deze vorm en afmeting nog nooit eerder had bestaan. “Zo moest er meer licht in de ruimtes komen, zodat je niet al vroeg in de namiddag zo veel kaarsen hoefde aan te steken. Die veroorzaken immers veel rook.”
Ludwig's minister van financiën Colbert kreeg in 1665 de opdracht een spiegelglasfabriek op te richten: de geboorte van het bedrijf, dat later Saint-Gobain zou worden. De eerste locatie in Parijs noemt Didier “Pilotfabriek”. Maar als zo vaak was ook hier het eerste begin moeilijk. “In het eerste jaar was de planning om 1000 glazen platen te produceren”, aldus Fabrice Didier. “Maar van de 1000 stuks zijn er 999 gebroken. Eigenlijk ging de nieuwe fabriek ook gelijk weer op de fles. Maar toen kwam de verantwoordelijke ingenieur naar Versailles en zei, moment. Een plaat heeft het overleefd, dat betekent, dat er bij de productie schommelende parameters waren. Wanneer we deze parameters beter begrijpen, kunnen wij van een plaat tien maken, dan honderd, dan duizend”. Colbert liet zich overtuigen en continueerde de financiering. En de ingenieur ontdekte, dat de tafel waarop men het cilindrisch geblazen glas sneed, plat walste en liet afkoelen, zelf niet koud mocht zijn. Het temperatuurverschil was anders gewoonweg te groot: Het glas barstte. Dus verwarmde men de tafel - en zo ontstond enige tijd later het revolutionaire tafelwalsproces, waarbij het gesmolten glas rechtstreeks op de hete tafel werd gegoten en gewalst. Kort daarna verhuisde de fabriek naar Picardië in Noord-Frankrijk, naar het gelijknamige dorp Saint-Gobain. Dat was in 1692. “Vanaf dat moment zijn we succesvol geweest”, zegt Fabrice Didier en hij neemt even een kleine pauze. “Ik vertel dit verhaal vandaag de dag nog steeds, en het liefste aan onze medewerkers van de afdeling R&D. Ik wil hen daarmee aantonen: Soms moet je doorzetten. Destijds en nu”. In 1993 heeft Saint-Gobain de fabriek in Saint-Gobain na 301 jaar gesloten; het hoofdkantoor bevindt zich al lang weer in Parijs - en wordt op dit moment gerenoveerd, uiteraard met veel glas. De geest van het Wilhelminiaanse tijdperk is vandaag de dag nog steeds aanwezig. “Dat Saint-Gobain al zeven jaar lang continu tot de 100 meest innovatieve ondernemingen van de wereld behoort, maakt ons trots”, aldus Fabrice Didier. “Altijd vooruit denken, nieuwe dingen uitproberen en er vaart achter zetten ... je zou kunnen zeggen, dat deze houding in onze genen zit.
Glas- en kozijnliefhebbers in gesprek. Fabrice Didier (links) en Florian Oberrauch.
Nu moet Florian Oberrauch het woord nemen. Tenslotte slaagt ook Finstral erin, stand te houden. Niet voor niets heeft men zich in 2015 volledig toegewijd aan Saint-Gobain als leverancier. Wie kozijnen steeds verder en verder ontwikkelt, heeft daarvoor het juiste glas nodig. “Vijf jaar geleden is het, dat Saint-Gobain bij ons in Ritten was en ons plannen voor een revolutionair drievoudig glas toonde, dat bij een extreem goede isolatie desondanks zo veel daglicht doorlaat als een tweevoudig glas. Destijds was dat nog geheim. We waren meteen enthousiast en wilden deel van deze innovatie uitmaken. We hebben ook actief naar de voltooiing door Saint-Gobain gevraagd. Toen het glas beschikbaar was, hebben wij het als nieuwe Finstral-standaard met de naam Max-Valor in ons assortiment opgenomen”. Oberrauch zegt het niet zoveel woorden, maar de gedachte ligt natuurlijk voor de hand: Neemt Finstral in onze tijd een soortgelijke functie in als Saint-Gobain, zoals Louis XIV deze als eerste, belangrijke klant en stimulator bekleedde? Fabrice Didier antwoordt niet indirect daarop, wanneer hij zelfbewust beklemtoont: “Wij willen met de meest succesvolle ondernemingen samenwerken. Met de toonaangevende ondernemingen in deze branche Dat is in eerste instantie een koele beslissing. Want marktleiders praten op ooghoogte”. Zonnekoningen onder elkaar? Vanwege: “Finstral is nuchter en altijd dicht bij het materiaal gebleven, dat heeft ons van begin af aan bijzonder aangetrokken”, zegt Didier. “Bij ons geldt de regel: Bedrijf is concreet. Zo handelt Finstral. Daarom praten wij eerst met Finstral, wanneer wij willen weten, of een idee goed is of niet. Zonder Finstral konden wij de kozijn-visies van Saint-Gobain onmogelijk op de markt brengen”. En Florian Oberrauch vult aan: “Jullie innovaties duwen Finstral aan. En misschien duwen die van ons ook Saint-Gobain aan.“
Dan willen wij nu echter graag weten, wat er uit komt, wanneer - zoals ze zichzelf noemen - kozijn- en glas-nerds elkaar onder zoveel positieve spanning zetten. Wat is het volgende idee voor massaproductie, zonder duizend keer op rij in honderdduizend stukken te barsten? Fabrice Didier, dokter in vaststoffysica moet eerst een beetje teruggaan. “Toen ik leerde, dat glas fysisch gezien vloeibaar is ..vloeibaar, maar met een oneindige viscositeit: Heeft mij dat enorm gefascineerd. Glas is oeroud, meer dan 7000 jaar, de oudste kunstmatig geproduceerde stof van de mensheid, en tegelijkertijd één van de modernste. En in het kozijn, op de grens tussen binnen en buiten, moet dit materiaal in onze tijd enorm veel verschillende taken vervullen”. Didier somt ze op en Florian Oberrauch knikt en vult aan: Controle van de energietransmissie! In de winter moet de warmte binnen, in de zomer buiten blijven. “Wij werken aan slimme kozijnen, die automatisch omschakelen”, zegt Didier. “Over vijf jaar is het zo ver”, schat Florian Oberrauch. “Op ons hoofdkantoor in Unterinn testen wij al, spoedig bouwen wij het zeker ook in Gochsheim in”. Hij kijkt naar het plafond: “Dan hebben we misschien de ventilatie niet meer nodig”. Een verwarmingsglas, dat zelf stralingswarmte genereert, heeft Saint-Gobain overigens al in het assortiment. - Eenvoudige reiniging! “Niet te onderschatten”, aldus Fabrice Didier, “hoe groter de kozijnruiten worden, des te moeizamer wordt het reinigen. Wij onderzoeken nog altijd het zogenoemde zelfreinigend glas”. Nu al biedt Saint-Gobain glazen aan, waarvan de coating het iedere regenbui eenvoudig maakt, om het vuil van het kozijn af te spoelen. - Veiligheid! Tegen inbraak, tegen ongelukken, tegen lawaai en ongewenste inkijk. - Lichtheid! “Wij willen graag, dat ons isolatieglas ook zonder kraan monteerbaar blijft”, legt Didier uit. “Dus is het doel een dubbel glas te produceren, dat isolerend werkt als een driedubbel glas, maar minder weegt”. Toen Saint-Gobain in 2008 voor de eerste keer vlakglas met de ongelooflijke Ug-waarde van 1,0 presenteerde, verklaarde een concurrent berustend: „De olympische spelen zij voorbij.“ Didier reageerde meteen: “Er is nooit een einde. Bij glas hebben onderzoek en ontwikkeling geen grenzen”. Eindeloze verhalen over glas.
Dan willen wij nu echter graag weten, wat er uit komt, wanneer - zoals ze zichzelf noemen - kozijn- en glas-nerds elkaar onder zoveel positieve spanning zetten. Wat is het volgende idee voor massaproductie, zonder duizend keer op rij in honderdduizend stukken te barsten? Fabrice Didier, dokter in vaststoffysica moet eerst een beetje teruggaan. “Toen ik leerde, dat glas fysisch gezien vloeibaar is ..vloeibaar, maar met een oneindige viscositeit: Heeft mij dat enorm gefascineerd. Glas is oeroud, meer dan 7000 jaar, de oudste kunstmatig geproduceerde stof van de mensheid, en tegelijkertijd één van de modernste. En in het kozijn, op de grens tussen binnen en buiten, moet dit materiaal in onze tijd enorm veel verschillende taken vervullen”. Didier somt ze op en Florian Oberrauch knikt en vult aan: Controle van de energietransmissie! In de winter moet de warmte binnen, in de zomer buiten blijven. “Wij werken aan slimme kozijnen, die automatisch omschakelen”, zegt Didier. “Over vijf jaar is het zo ver”, schat Florian Oberrauch. “Op ons hoofdkantoor in Unterinn testen wij al, spoedig bouwen wij het zeker ook in Gochsheim in”. Hij kijkt naar het plafond: “Dan hebben we misschien de ventilatie niet meer nodig”. Een verwarmingsglas, dat zelf stralingswarmte genereert, heeft Saint-Gobain overigens al in het assortiment. - Eenvoudige reiniging! “Niet te onderschatten”, aldus Fabrice Didier, “hoe groter de kozijnruiten worden, des te moeizamer wordt het reinigen. Wij onderzoeken nog altijd het zogenoemde zelfreinigend glas”. Nu al biedt Saint-Gobain glazen aan, waarvan de coating het iedere regenbui eenvoudig maakt, om het vuil van het kozijn af te spoelen. - Veiligheid! Tegen inbraak, tegen ongelukken, tegen lawaai en ongewenste inkijk. - Lichtheid! “Wij willen graag, dat ons isolatieglas ook zonder kraan monteerbaar blijft”, legt Didier uit. “Dus is het doel een dubbel glas te produceren, dat isolerend werkt als een driedubbel glas, maar minder weegt”. Toen Saint-Gobain in 2008 voor de eerste keer vlakglas met de ongelooflijke Ug-waarde van 1,0 presenteerde, verklaarde een concurrent berustend: „De olympische spelen zij voorbij.“ Didier reageerde meteen: “Er is nooit een einde. Bij glas hebben onderzoek en ontwikkeling geen grenzen”. Eindeloze verhalen over glas.
Levendige uitwisseling op ooghoogte: Achter glas van Saint-Gobain en kozijnen van Finstral.
Glaswerk met glazen gevel: In Gochsheim in Neder-Franken runt Finstral een zeer moderne isolatieglasproductie - en presenteert het assortiment in de Finstral Studio.
Gochsheimer gastheer: André Mehlhorn, lid van de directie van Finstral Duitsland, leidt Fabrice Didier (midden) en Florian Oberrauch rond door de nieuwe isolatieglas-productiehal.
Groot: Op speciale vrachtwagens worden de standaard ruiten van 6 x 3,21 meter uit de Saint-Gobain fabrieken naar Gochsheim gebracht en daar door een reuzenrobot klaargezet voor het snijden.
Op de millimeter nauwkeurig: Het gelaagd glas voor ieder Finstral-kozijn wordt individueel en computergestuurd op maat gesneden - en geoptimaliseerd zodat er zo weinig mogelijk afval over blijft.
Blijft misschien de vraag naar de drijfkracht over: Waarom dit allemaal, waarom met deze passie glas voor het kozijn en kozijn voor het glas? “Wij hebben kozijnen nodig en maken ze”, antwoordt Fabrice Didier, “omdat mensen natuurlijk licht nodig hebben. Zonder licht raken we overstuur. De hersens van een kind hebben op zijn minst drie uur per dag minstens 300 Lux nodig, om zich te ontwikkelen. Zonder licht geen leven”. Dat weten natuurlijk ook veel architecten, wiens wensen om verhalen met zo veel mogelijk glas te bouwen, ongebroken zijn. En Finstral, dat weet Didier zeker, heeft een bijzonder gevoel voor licht, meer dan andere kozijnfabrikanten. “Het kozijn speelt een belangrijke rol. Maar de profielen zijn smal, het glas is minstens zo cruciaal. Finstral vertelt veel over glas en licht, meer dan andere kozijnfabrikanten”. En dan zegt Fabrice Didier, topmanager van een wereldconcern met bijna 180.000 medewerkers en zo veel meer producten dan glas, deze zin - een zin, die klinkt alsof hij werkelijk vanuit het diepst van zijn ziel kwam. Hij zegt een zin over de Oberrauchs en Finstral, maar minstens zoveel over zichzelf: “Marktleiderschap is goed, innovatie is super. Maar glas lief te hebben en te leven, dat is het mooiste.”
Voor Saint-Gobain begon het allemaal met spiegelglas voor het Paleis van Versailles: Vandaag de dag is het Franse concern de toonaangevende vlakglasfabrikant in Europa, wereldwijd de nummer twee - en alleen al op dit gebied met meer dan 34.000 werknemers in 34 landen aanwezig. Finstral gebruikt sinds 2015 uitsluitend glas van Saint-Gobain. De afbeelding toont op maat gesneden isolatieglas op transportwagens - klaar voor montage.
Nog niet genoeg?
Meer interessante dingen om te lezen vindt U hier.
Volledige renovatie van twee gebouwen in het centrum van Bergamo.